İRFAN DONAT
Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Sarı, Marmara Denizi’nin kabusu olan müsilajın süratle yayıldığını belirterek, Kuzey Ege kıyılarında da ağır halde görülmeye başlandığını söyledi.
Prof. Dr. Sarı, “23 Ekim 2024 tarihinde Erdek Körfezi’nde yine ortaya çıkan müsilaj, 6 Kasım’da Marmara Adaları etrafı ile Tekirdağ kıyılarına, 13 Kasım’da İstanbul Prens Adaları’na, 5 Aralık’ta ise İzmit Körfezi’ne ulaşarak yaklaşık 7 hafta içinde bütün Marmara Denizi’ne yayıldı. Hatta 19 Aralık’ta Çanakkale Boğazı çıkışında Kumkale açıklarında, yani Kuzey Ege kıyılarında ağır müsilaj görüntülendi. Yer yer yüzeye çıksa da mevcut kaidelerde 3-25 m derinliklerde örümcek ağı gibi denizi saran müsilajın suların ısınmasıyla birlikte ilkbahardan itibaren yüzeye çıkma ihtimali hayli yüksek” ikazında bulundu.
EKOSİSTEMİ TEHDİT EDİYOR
Deniz tabanına çökmeye başlayan müsilajın, pinalar, deniz çayırları, süngerler ve mercanlar üzere canlı kümelerini tehdit etmeye başladığı üzere balıkçıların attıkları ağı çekemez hale gelmesine neden olduğunu belirten Prof. Dr. Sarı, “Müsilaj, kirlilik, deniz kurallarındaki durağanlık ve iklim değişikliğine bağlı su sıcaklığındaki çok artışın tetiklemesiyle denizin ışıklı bölgesinde fitoplankton denilen minik bitkiciklerin gerilim kurallarında çok çoğalmasıyla oluşuyor. Müsilajın oluşma kurallarına katkı sağlayan onlarca faktör ve tesirden bahsetmek mümkün. Lakin bunların içinde yalnızca deniz kirliliği yani denize bilinçsizce boca edilen azot ve fosfor denetim edilebilir durumda. Yani denizin kirlilik yükü azaltılmadığı sürece müsilaja neden olan denetim dışı faktörlerin varlığı devam ettikçe müsilaj oluşumu da devam edecektir” dedi.
ATIKLAR DENİZE BOCA EDİLİYOR
Marmara Denizi’nin etrafında yerleşik yaklaşık 25 milyon nüfusun, ülkenin yarısına hizmet sunmak üzere kümelenmiş ağır endüstrinin, iki yüzden fazla akarsu tarafından taşınan yayılı kaynaklardan ulaşan kirleticilerin kıskacında olduğunun altını çizen Prof. Dr. Sarı, sözlerini şöyle sürdürdü: “Marmara Denizi’nde üstte Karadeniz’den Akdeniz’e yanlışsız boğazlar aracılığıyla kuzey-güney taraflı üst akıntı, altta ise Akdeniz’den Karadeniz’e gerçek güney-kuzey istikametli alt akıntı mevcut. Bu orjinal akıntı sistemi, ekosistem bilgisinden mahrum kimi bilimsel değerlendirmelere dayandırılarak yıllardır evsel, endüstriyel, ziraî ve öteki atıkların derin deşarjla denize boca edilmesine neden olmuştur. Beklenti derin deşarjla derinlere boca edilen atıkların, Akdeniz kökenli akıntı ile uzaklaştırılması ve sonunda Karadeniz’in derin sularına iletilmesidir. Bu yanlış niyet günümüzde de hala tesirli olacak ki Ergene Nehri’nin arıtılamayan suları da tünellerle havza atlatılarak Marmara Denizi’ne boca edilmeye başlanmıştır.”
KURUL TEKRAR TOPLANDI
2021 yılında yüksek iştirakli çalıştaylar ve bilimsel katkılarla 22 hareketten oluşan Marmara Denizi Aksiyon Planı (MDEP) oluşturulduğunu hatırlatan Prof. Dr. Sarı, “Müsilaj Bilim ve Teknik Kurulu kurulmuş, Marmara Denizi özel etraf müdafaa bölgesi ilan edilmiş, müsilajsız Marmara’ya ulaşmak için stratejik plan hazırlanmış olsa da Marmara’nın kirlilik yükü ne yazık ki azaltılamamıştır. Örneğin 2021 yılında yüzde 51 oranında ileri biyolojik arıtmaya tabi tutulan evsel atıklar, 2024 yılında lakin 0,7 puan ilerleme ile yüzde 51,7 oranında arıtılabilmektedir” diye konuştu.
Prof. Dr. Sarı, artık telaffuzdan aksiyona geçme vaktinin geldiğini belirtiyor.
Gelinen noktada Bilim Heyeti’nin 25 Aralık 2024 tarihinde tekrar toplandığını kaydeden Prof. Dr. Sarı, mevcut durumun değerlendirildiğini ve alınması gereken önlemlerin bilim insanları tarafından tekrar vurgulandığını söylüyor.
“BİLİM İHTARINI YAPTI, ARTIK İŞ UYGULAYICILARDA”
Prof. Dr. Sarı, “Yani bilim rehberliğini yapmış, söyleyeceğini söylemiştir. Artık iş, uygulayıcılardadır. Merkezi idareden mahallî idarelere, özel daldan sivil toplum kuruluşlarına, ferdi olarak her bir vatandaşa kadar müsilaja karşı birlikte tedbir almak hepimizin sorumluluğu ve misyonudur. İşbirliği yapılmadığı sürece bu felaketten kurtulma bahtımız yoktur” diyor.
Prof. Dr. atılması gereken acil adımlar ve alınması gereken tedbirleri şöyle özetledi: “Marmara Denizi’nin kirlilik yükünü azaltmak için ivedilikle sanayi kuruluşlarının atık deşarjı akarsuların debisine nazaran yine düzenlenmeli, akarsuların zehir kanalına dönüşmesine neden olan sanayi atıkları kontrolle engellenmeli, çalışmayan atık arıtma tesisleri çalışır hale getirilmeli, denize çamur dökülmesi önlenmeli, ulusal seviyede vatandaşların denize yardım etmesini sağlayacak kampanyalar başlatılmalı, Marmara Denizi balıkçılığı müsilaj dikkate alınarak tekrar düzenlenmeli ve müsilajdan ziyan görecek bölümler için ivedilikle bir sigorta sistemleri geliştirilmelidir.”
