Dünya Ekonomik Forumu tarafından yayımlanan 2025 İşlerin Geleceği Raporu, mesleklerin geleceğine dair kıymetli datalar sunuyor. Türkiye’deki anket çalışmaları TÜSİAD -Sabancı Üniversitesi Rekabet Forumu iş birliğiyle gerçekleştirilen rapor, 2030 yılına kadar iş gücü piyasasında yaşanacak dönüşümün işlerin yüzde 22’sini etkileyeceğini ortaya koyuyor.
Söz konusu dönüşüm sonucunda 170 milyon yeni rol oluşurken, 92 milyon rolün ortadan kalkacağı ve buna bağlı olarak net 78 milyonluk bir iş artışı gerçekleşeceği öngörülüyor. Teknolojik ilerlemeler, demografik değişimler, jeoekonomik tansiyonlar ve ekonomik baskılar, bu dönüşümün en önemli itici güçleri olarak dünya genelindeki dalları ve meslekleri yine şekillendiriyor.
Türkiye’de güç teknolojileri iş modellerini değiştirecek
Genişleyen dijital erişimin, 2025-2030 periyodunda Türkiye’de işgücü piyasasında kıymetli değişimlere yol açması bekleniyor. Bu durum, ülkede faaliyet gösteren firmaların yapay zekâ ve robotik üzere teknolojileri daha ağır biçimde benimsemesinin önünü açacak. Ayrıyeten Türkiye’deki şirketlerin yüzde 60’ı, güç teknolojilerinin iş modellerini dönüştüreceğini öngörüyor. Bu beklentiler, ülkede en süratli büyümesi öngörülen iş rolleri listesinde de kendini gösteriyor: Robotik Mühendisleri, Yenilenebilir Güç Mühendisleri ve Otonom ve Elektrikli Araç Uzmanları, önümüzdeki periyotta öne çıkması beklenen meslekler ortasında yer alıyor.
İşverenler, Türkiye’de 2030 prestijiyle iş başında gereken maharetlerin yüzde 44’ünün değişeceğini varsayım ediyor; bu oran, global ortalama olan yüzde 39’un üzerinde seyrediyor. Yapay zekâ ve büyük data, teknolojik okuryazarlık ile siber ağ ve güvenlik, ülkede en süratli büyümesi beklenen marifetler olarak gösteriliyor. Bunun yanı sıra, çok lisanlı yetkinliklerin kıymetinin de global ortalamaya nazaran daha yüksek bir artış göstermesi dikkat çekiyor.
En büyük pürüz marifet açığı
Dünya çapında binin üzerinde şirketin iştirakiyle hazırlanan rapor, günümüzde iş dünyasının dönüşümünün önündeki en büyük mahzurun marifet açığı olduğuna işaret ediyor. Patronların yüzde 63’ü, karşılaştıkları en değerli zorluğun marifet eksikliği olduğunu vurgularken, mevcut işlerde gerekli marifetlerin yaklaşık yüzde 40’ının değişmesi bekleniyor.
Yapay zekâ, büyük bilgi ve siber güvenlik alanlarındaki teknoloji marifetlerinin talebi süratle artarken, yaratıcı düşünme, dayanıklılık, esneklik ve çeviklik üzere insani hünerler de kritik ehemmiyetini koruyacak. Süratle değişen iş piyasasında, her iki marifet tipini de barındıran bir birleşik marifet setinin giderek daha gerekli hale gelmesi bekleniyor.
Ön saflarda yer alan roller ile bakım ve eğitim üzere temel dalların, 2030’a kadar en yüksek iş artışını yaşaması bekleniyor. Yapay zekâ ve yenilenebilir güç alanındaki gelişmeler de iş piyasasını yine şekillendirerek teknoloji yahut uzmanlık gerektiren birçok rolde talebi artırıyor. Buna karşılık, grafik dizayncılar da dahil olmak üzere rutin birtakım rollerin talebinde gerileme gözleniyor.
“Üretken yapay zekâ ve süratle değişen teknolojik ekosistem hem eşsiz fırsatlar sunuyor hem de önemli riskler yaratarak dalları ve iş gücü piyasalarını dönüştürüyor,” diyen Dünya Ekonomik Forumu İş, Fiyatlar ve İş Yaratma Bölümü Başkanı Till Leopold.
Sözlerine şunları ekliyor: “Şirketler ve hükümetler, marifetlere yatırım yaparak adil ve güçlü bir global iş gücü inşa etmek için bugünden harekete geçmeli.”
2030’daki iş piyasasında değerli değişim bekleniyor
Tarım emekçileri, kuryeler ve inşaat emekçileri üzere ön saflardaki roller, 2030 prestijiyle en büyük mutlak iş artışını yakalayacak. Nüfus eğilimleri ve temel bölümlerdeki artan taleple birlikte hem hemşireler üzere bakım dalı çalışanları hem de eğitim alanındaki profesyoneller için değerli bir büyüme öngörülüyor. Yapay zekâ, robotik ve bilhassa yenilenebilir güç ile etraf alanlarındaki gelişmelerin ise bu uzmanlıkları gerektiren rollere olan talebi artırması bekleniyor. Öte yandan, kasiyerler ve idari asistanlar üzere zati gerileme eğiliminde olan rollere, üretken yapay zekânın yarattığı dönüşüm nedeniyle grafik tasarımcıların da eklenmesi dikkat çekiyor.
120 milyon çalışan işsizlik riskiyle karşı karşıya
Küresel ölçekte iş dünyasının dönüşümünü en çok zorlayan etmen olan marifet açığı, patronların yüzde 63’ü tarafından geleceğe hazırlanmada esas mani olarak görülüyor. Global işgücünün 100 kişi olarak temsil edildiği bir senaryoda, 59 kişinin 2030’a kadar yine maharet kazanması yahut mevcut maharetlerini geliştirmesi gerekecek. Fakat bu şahısların 11’inin kelam konusu eğitim imkanlarına erişemeyeceği iddia ediliyor. Bu da orta vadede 120 milyonu aşkın çalışanın işsiz kalma riskiyle karşı karşıya olabileceği manasına geliyor.
Yapay zekâ, büyük bilgi ve siber ağ ve güvenlik alanlarındaki maharetlere olan talebin en süratli formda artması öngörülürken, analitik düşünme, bilişsel hünerler, dayanıklılık, liderlik ve iş birliği üzere insani hünerler de kritik ehemmiyetini koruyor. Çok sayıda gelişen iş kolunda, teknoloji ve insani maharetleri harmanlayan birleşik marifet seti giderek daha fazla talep görecek.
Şirketler işgücünü azaltmayı hedefliyor
Yapay zekâ, iş modellerini kıymetli ölçüde dönüştürüyor. Global ölçekte patronların yarısı, yapay zekânın sunduğu yeni fırsatları kıymetlendirmek maksadıyla faaliyetlerini tekrar konumlandırmayı planlıyor. Bu değişime yönelik en yaygın yaklaşım, çalışanların tekrar marifet kazanmasına yahut hünerlerini geliştirmesine yatırım yapmak. Patronların yüzde 77’si bu doğrultuda adım atacağını belirtiyor. Bununla birlikte, yüzde 41’i yapay zekânın otomatikleştireceği birtakım misyonlar nedeniyle iş gücünü azaltmayı öngörüyor. Patronların neredeyse yarısıysa, yapay zekâdan etkilenen durumlardaki çalışanlarını farklı departmanlara kaydırmayı planlayarak hem marifet açığını kapatmayı hem de teknolojik dönüşümün insan üzerinde yaratabileceği olumsuz tesirleri hafifletmeyi hedefliyor.
Hızla gelişen teknolojiler, iş dünyası başkanları, siyaset yapıcılar ve çalışanları iş birliğine zorluyor. Tüm paydaşların, bir yandan iş gücünü bu değişimlere hazırlamaya çalışırken başka yandan da kesimler ve ülkeler ortasında ortaya çıkabilecek işsizliği önlemek için sorumluluk alması gerekecek.
Maliyetler iş modellerini değiştirecek
Yaşam maliyetlerindeki artış, işgücü piyasasında dönüşüme neden olan esas etkenlerden biri olarak öne çıkıyor. Patronların yarısı, artan maliyetlerin iş modellerini dönüştüreceğini öngörüyor. Global enflasyonda gözlenen gerilemeye karşın, fiyat baskıları ve yavaşlayan ekonomik büyümenin 2030’a kadar dünya genelinde 6 milyon işi ortadan kaldıracağı iddia ediliyor. Bu zorluklar, dayanıklılık, çeviklik, esneklik ve yaratıcı düşünme üzere hünerlere olan gereksinimi artırıyor.
Demografik değişimler de iş gücü piyasasında değerli rol oynuyor. Yüksek gelirli ülkelerdeki yaşlanan nüfus, sıhhat hizmetlerine olan talebi artırırken, düşük gelirli ülkelerdeki artan çalışma çağındaki nüfus, eğitim kesiminde büyümeyi tetikliyor. Tüm bu farklılıklar, yetenek idaresi, eğitim ve mentorluk odaklı iş gücü stratejilerini mecburî hale getiriyor.
Jeopolitik tansiyonlar ise işletmelerin yüzde 34’ü için en büyük tasa kaynağı durumunda. Ticaret kısıtlamaları ve endüstriyel siyaset değişimleri de birçok şirketin stratejilerini tekrar şekillendiriyor. Kimi şirketler, offshoring yahut reshoring siyasetleriyle pozisyon değişikliğine gitmeyi planlıyor. Tüm bu gelişmeler, siber güvenlik üzere alanlardaki marifetlere olan talebin daha da artmasına yol açıyor.
Somut yatırım yapılmalı
Dünya Ekonomik Forumu, hükümetleri ve iş dünyasını, işgücü piyasasında yaşanan süratli dönüşüme karşılık vermek ve gelecek jenerasyonlara daha adil, esnek ve sürdürülebilir bir çalışma ortamı sunabilmek ismine marifet geliştirmeye yönelik somut yatırımlar yapmaya davet ediyor. Bu uğraşların, hem global iş gücünün geleceğini şekillendirmede hem de ekonomik ve toplumsal kalkınmayı desteklemede kritik bir rol oynayacağı vurgulanıyor.
